ارزیابی ویژگی های رویان شناختی در برخی از گونه های تیره چتریان umbelliferae (apiaceae) درایران

چکیده: تیره چتریان (apiaceae یا (umbelliferae شامل چهار زیر خا نواده و بیش از 300 جنس و 3000 گونه می باشد. این تیره از نظر اقتصادی، اکولوژیکی و داروئی اهمیت زیادی دارد. گیاهان این تیره اکثراً در نیمکره شمالی انتشار دارند ودر مناطق استوائی گرمسیری نادرند. در این بررسی ویژگی های رویان شناختی گونه های زیر مورد مطالعه قرار گرفت: 1-echinophora platyloba متعلق به طایفه echinophoreae از زیرتیره apioiedeae. 2- eryngium billardieri متعلق به طایفه saniculeae از زیرتیره saniculoideae. 3- chaerophyllum macropodum متعلق به طایفه scandiceae از زیرتیره apioideae. 4- pimpinella aurea متعلق به طایفه apieae از زیرتیره apioideae. 5- nodosa elaeosticta متعلق به طایفه apieae از زیرتیره apioideae. گل ها و غنچه ها در مراحل مختلف نمو برداشت شده، در فیکساتور faa70 تثبیت و در الکل 70% نگهداری شدند. نمونه ها پس از قالب گیری در پارافین با میکروتوم به ضخامت 10- 7 میکرون برش گیری گردیدند. رنگ آمیزی با روش هماتوکسیلین و ا ئوزین انجام گرفت و مراحل رشد و نمو بساک، دانه گرده، تخمک و کیسه ر ویانی در بین گونه ها مقایسه شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. اندام های زایشی در نهاندانگان دارای اختصاصات ویژه ای هستند که در بین گروه های مختلف، تنوع قابل توجهی را نشان می دهند. صفات موجود در این اندام ها می توانند درتفکیک و تعیین جایگاه تاکسون های مختلف بسیار مورد استفاده قرارگیرند. براساس این پژوهش صفاتی که درمورد اندام زایشی ماده می توانند مورد بررسی قرارگیرند متنوع هستند و گوناگونی بیشتری را نسبت به اندام زایشی نر نشان می دهند. از صفات متمایز کننده اندام های زایشی ماده می توان به موارد زیر اشاره کرد: تعداد و وضعیت قرارگرفتن تخمک درمادگی، نسبت طول به عرض تخمک وکیسه رویانی، اندازه طول و عرض تخمک، طول و عرض کیسه رویانی، تعداد لایه های سلولی در پوسته تخمک، نوع رافه، وجود یا عدم وجود سد فونیکولی روی میکروپیل، وجود یا عدم وجود کریستال دردیواره مادگی و گلبرگ ها، شکل میکروپیل، وجود یا عدم وجود کرک بر روی مادگی و گلبرگ ها، نوع نمو کیسه رویانی، شکل کیسه رویانی، نوع آرایش تتراد مگاسپورها. صفات متمایز کننده اندام های زایشی نر درگونه های مورد بررسی عبارتند از: اندازه و شکل دانه های گرده بالغ، تعداد لایه های بساک، نوع لایه تاپی، تعداد هسته های موجود در دانه های گرده بالغ، ضخامت لایه مکانیکی بساک، طول دانه-گرده بالغ، نوع آرایش دانه های گرده، نوع آرایش تتراد میکروسپورها. نتایج نشان داد که 5 پرچم گل قبل از سایر اندام های گل ظاهر می شوند و بساک ها دارای 4 کیسه گرده است و لایه مغذی آن از نوع ترشحی است. تترادهای میکروسپور از نوع چهارضلعی (تتراهدرال) و یا چهارگوش (تتراگونال) می باشند. دانه های گرده در زمان انتشار دو یاخته ای و دارای سه شکاف رویشی هستند. تخمدان زیرین بوده وهر یک از دو برچه آنها محتوی دوتخمک بوده که یکی از آنها تحلیل می رود. تخمک از نوع آویخته واژگون، تک پوسته ای و با خورش کم است. اندوتلیوم از یک لایه سلولی تشکیل شده است. نمو کیسه رویانی بر اساس الگوی مونوسپوریک و تیپ پلی گونوم صورت می گیرد. نتایج آزمایش ضد باکتریایی نشان داد که عصاره های متانولی و آبی تهیه شده از همه تاکسون های مورد مطالعه خاصیت ضد باکتریایی دارند. همچنین نیمرخ نوارهای پروتئینی بذر هم مطالعه شد که از نظر تاکسونومیکی با ارزش و مهم بودند. واژه های کلیدی: چتریان، گامتوفیت، تکوین، الکتروفورز، فعالیت ضد باکتریایی، apiaceae، echinophora platyloba، eryngium billardieri، chaerophyllum macropodum، pimpinella aurea، elaeostica nodosa.